” بچم یک اتاق پر از اسباب بازی داره، اما اصلا باهاشون بازی نمیکنه، مدام میگه یکی بیاد با من بازی کنه.”
جملهی بالا حرف دل بسیاری از مادران امروزی است. یکی از دلایل بازی نکردن بچه ها با اسباب بازیها، برخلاف انتظار، زیاد بودن اسباب بازی است؛ که موجب گیج شدن بیشتر بچه ها میشود. اسباب بازی زیاد به هیچ عنوان منجر به این نمیشود که بچه ها بهتر بازی کنند.
محیط غنی بازی خیلی مهم است اما اینکه اتاق کودک پر از اسباب بازی باشد، به معنی غنی بودن محیط بازی نیست.
درابتدا ببینیم بازی چیست؟
بازی مهمترین نقش را در زندگی کودک دارد. اساس و پایه شخصیت بچه ها را بازی میسازد. به واسطه بازی و اسباب بازی میتوان فرهنگ یک جا را تغییر داد و میشود در محیط دخل و تصرف کرد.
همه جریان زندگی از نگاه بچهها بازی است. بچهها صبح که از خواب بیدار میشوند، بازیشان شروع میشود: از خواب بیدارشدن بازی، دست و صورت شستن بازی، صبحانه بازی، لباس پوشیدن بازی و …. . هرچه این مفهوم را بیشتر درک کنیم و همراهی کنیم، روال زندگی به سمتی میرود که بازیهای سازندهتری برای بچهها ایجاد میشود. اما اگر بخواهیم مقابله کنیم و زندگی را از دریچه نگاه کودک نبینیم تبدیل به بازی مخرب میشود و بیقراریها، بدخوابیها، بدغذاییها و …. چالشهای بعدی ما خواهد بود. بازی اگر سازنده باشد، کودک در مسیر رشد میافتد و اگر مخرب باشد، انحراف از مسیر رشد را رقم میزند.
بازی ترکیبی از بازی (زیستن) است. بازی همان تمرین زندگی کردن است. اصولا کودکان هر طور که بازی کنند به احتمال خیلی زیاد در بزرگسالی همانطور زندگی خواهد کرد.
در گذشته، حرکت بسیار وجود داشت. وقتی متوجه معنی بازی نشویم میخواهیم جلوی حرکت بچهها را بگیریم. “ندو، بشین، … “
بچهها باید چارچوب داشته باشند اما در همان چارچوب آزاد هستند که حرکت داشته باشند. مانع حرکت بچهها نباشیم. در نهایت اگر نمیشد انجام داد حرکت را هدایت میکنیم. (جای دیگر، کار دیگر)
حالا ببینیم اسباببازی چیست؟
اسباببازی ، خودِ بازی نیست. اسبابِ بازی است. پس فکر نکنیم اگر برای کودکمان یه عالمه اسباب بازی خریدیم، پس بچههای ما خوب بازی میکنند. گاهی بچهها با یک سوسک مُرده بیشتز از یک اسباببازی لاکچری سرگرم میشوند. پس اسباببازی یک چیز و بازی یک چیز دیگریست.
کودکان باید خوب بازی کنند وبرای آن باید اسباب و وسایل خوبی در اختیارشان باشد. به صورت کلی سه منبع اسباببازی داریم:
⦁ طبیعت
⦁ وسایل محیط
اسباببازی صنعتی
طبیعت
طبیعت تا 100% بازی را به بچه ها میرساند. بیشترین میان بازی زمانی اتفاق میافتد که کودک داخل طبیعت است.
آیا به فرزندتان اجازه میدهید که از درخت بالا رود؟
در طبیعت به صورت خودکار وسایل بازی و کشف زیادی وجود دارد (چوب، سنگ، خاک، گِل، آتش، حشرات ، حیوانات دیگر و … ) و بالذات محیط غنی است و اگر دقت کرده باشید بچهها به صورت خودکار شروع به بازی میکنند. بچه ها در طبیعت به درک منشا میرسند یعنی متوجه میشوند منشا میوهها کجاست و در مغازه بوجود نمیآیند. پس تا میتوانید کودکان خود را به طبیعت ببرید حداقل هفتهای یکبار. حتی پارک (منظور از پارک سسره و تاب نیستف بلکه داخل چمن که راه رفتن روی آن را بدون کفش و جوراب تجربه کنند و فرصت خاک بازی، گِل بازی و آب بازی و کشف و تجربه داشته باشند.)
وسایل محیط
اولین جایی که برای بچه ها در خانه جذاب است، آشپرخانه است. خانه ای که این امکان را میتواند برای کودکش فراهم کند که دسترسی به محتوای بعضی کابینتها داشته باشد مثل طبقههایی که پلاستیک در آنها هست یا کفگیر و ملاقه، بسیار میتواند به رشد کودک کمک کند.
آشپزخانه یک محیط غنی است برای اینکه جریان بازی و زندگی را تواما انجام دهید.(برنج پاک کردن و شستن، بازی با نمک و نخود و لوبیا و … )
محیط دیگری که بچهها بسیار در آن خوش میگذرانند حمام و دستشویی است که میتوانند ساعتها سرگرم شوند. در حمام میتوانید مصرف آب را مدیریت کنید و در لگن آب پرکنید و بچهها با عروسکهایشان باز کنند.
کارهای روزمره را میتوانید با کودکانتان انجام دهید. بچهها بسیار دوست دارند که در جریان کارها، به مادر کمک کنند فقط نباید این فرصت را از آنها بگیریم. کمی کار کُند پیش میرود و شاید آنطوری که مادر بخواهد تمیز نشود، اما به حال خوب کودک و رشد او میارزد.
آیا به کودکان خود اجازه میدهید رختخوابها را بریزند و رویشان بپرند و بازی کنند؟
بازیهای در گذشته را به خاطر بیاورید که چطور با پتوها و بالش ها به هم میزدیم و با پشتی سرسره درست میکردیم. این بازیها برای تخلیه هیجانات کودکان بسیار مناسب هستند. یا لباسهایی که خشک شدهاند میتوانند وسیلههای بسیار خوبی برای بازی کردن (پرت کردن به سمت هم و … ) هستند.
دور ریختنیها (زبالههای خشک) وسیلههای بسیار خوبی برای بچهها هستند . (جعبههای کفش، جای شویندهها و … ) حتما هم لازم نیست شما به آنها بگویید چه کنند. همینکه در فضا باشند بچه ها خودشان بازی میکنند و چیزهای جدیدی درست میکنند.
اسباببازیهای صنعتی
اسباببازی خوب چند ویژگی دارد:
⦁ کشف دارد : مانند آجرههای خانه سازی که هردفعه یک چیزی درست میکنند.
⦁ ایمن است: زاویه ندارد، اکثرا قوس دارند که به گوشه هایشان به اعضای بدن کودک میخورد درد ایجاد نکند. مثلا قطعههای یک عروسک نباید جدا شود به خصوص اعضای ریز انها مثل چشم. جنسش مرغوب باشد و با مواد مرغوب پر شده باشد.
⦁ صامت و ساکن باشد: کودک باید روی اسباببازی اثربگذارد و عامل و فاعل باشد نه اینکه اسباببازی روی کودک. اسباببازیهای کنترلی و آوارخوانها و …. هیچ رشدی در کودک ایجاد نمیکند.
چندمنظوره است: اسباببازیهای ساختنی نوعی از چندمنظورههاست. به عنوان مثال با برج هیجان میتوان چندجور بازی کرد.
⦁ کودک را تحقیر نکند: عروسکهای باربی یا عروسکهای با قد و هیکل بسیار درشت تحقیر کودکان را به دنبال دارند. چرا که به آنها میآموزند تو باید شبیه من باشی تا زیبا باشی. نسبت قد عروسک به کودک میتواند نسبت قد مادر به کودک باشد تا احساس حقارت نکند.
⦁ ساخت و تخریب دارد: وقتی کودکان چیزی را میسازند و به دنبال آن، آن را تخریب میکنند یاد میگیرند بگذرند و عبورکنند. بازیهایی مثل گِل بازی، خاک بازی، خمیربازی، آجرههاو ….
*نکته: اسباببازی برای داخل کمد نیست. برای خراب شدن است و این کاملا طبیعی است که کودک اسباببازی خود را خراب کند. اگر نمیخواهید اسباببازی ای را به کودک خود بدهید اصلا نخرید. تخریب اسباببازی توسط کودک موجب رشد او میشود.
نرگس عباسی
