همسر شکاک و بی اعتماد

محمد بحرینی
26 آبان 1401

همسر شکاک و بی اعتماد نگارنده: فهیمه آنجفی

مقدمه همسر شکاک

قرآن مجید از جمله مسایلی که بر آن تأکید ورزیده این است که مسلمانان نسبت به یکدیگر سوء ظن نداشته باشند. در سوره حجرات آیه 12 آمده است: « یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیراً مِّنَ الظَّنِ‏ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِ‏ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُواْ وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضاً أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ »،

(ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمان ها بپرهیزید چرا که بعضی از گمان ها گناه است، و (در کار دیگران) تجسّس نکنید و بعضى از شما دیگرى را غیبت نکند، …، از خدا پروا کنید، همانا خداوند بسیار توبه ‏پذیر مهربان است).

همچنین دستورات مؤکدی بر (حمل فعل فرد مسلمان بر صحت) داده شده است. در سوره اسرا آیه 36 خداوند می فرماید: «از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی نکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسئولند» ولی با این حال برخی با دیدن قرائن کوچکی نتیجه سوئی می گیرند، موج بدبینی در آن ها برمی خیزد و کل زندگی را تحت الشعاع خود قرار می دهد.

بی اعتمادی و سوءظن

زمانی که فکر انسان دچار بیماری بدگمانی و سوءظن می شود، نسبت به همه چیز و همه کس بدگمان می شود. سوءظن در هر جایی که برای فرد ایجاد شود عوارض مخصوص به خود را دارد. اگر در خانواده و بین زوجین بیماری سوءظن و بدگمانی ایجاد شود؛ اعتماد که یکی از اولین و مهم ترین و برجسته ترین پایه های شکل گرفته بین زوجین برای ادامه زندگی مشترک هست و خیلی از مؤلفه های بعدی برای ادامه زندگی مشترک زیر سایه این اعتماد بین زوجین شکل می گیرد از بین می رود و بالتبع با از بین رفتن اعتماد بین زوجین اثرات جبران ناپذیری بر پیکره ی زندگی وارد می شود و باعث فروپاشی یک به یک ارکان زندگی و از بین رفتن محبت، فضای عاطفی و آرامش فضای خانه در کشمکش اثرات ناشی از بدبینی و فروپاشی کل خانواده خواهد شد.

شک و بی اعتمادی در زندگی زوجین سه حالت دارد:

حالت اول؛ زمانی است که افراد از نظر سلامت روان، انسان های سالم و طبیعی هستند و غالباً از طرف یکی از همسران رفتارهایی رخ می دهد که باعث ایجاد شک و بی اعتمادی در طرف مقابل می شود.

حدیثی از امام علی علیه السلام داریم که ایشان می فرمایند: هر که خود را درجایگاه تهمت و بدگمانی نهد، نباید کسی را که به او گمان بد برده است سرزنش کند.

در این حالت، مسئله و مشکل از جانب کسی ایجاد شده است که مورد شک و بدگمانی واقع شده و توصیه می شود برای رفع این مسئله، اعتمادسازی از طرف فردی که مورد بدگمانی واقع شده است، صورت بگیرد. در این شرایط معمولاً با دوری کردن از مواضع تهمت، مشخص شدن جزییات مربوطه و دوری از پنهان کاری و مخفی کاری این شک و بدگمانی برطرف می شود.

حالت دوم؛ زمانی است که همسران در زندگی با صداقت و درستی با هم برخورد نکرده اند و این مسئله منجر به عدم اعتماد و ایجاد بدگمانی نسبت به هم شده است. زمانی که فرد، در مواجهه با فرد دیگر مورد فریب و دروغ واقع شود یا خیانتی را از طرف مقابل خود مشاهده کند، موجبات بدگمانی و سلب اعتماد در فرد ایجاد می شود.

در این وضعیت، کمی حل مسئله سخت و زمان بر است و هر دو نفر باید اهتمام جدی در رفع مسئله داشته باشند و سعی کنند مسیر جدیدی را در پیش گرفته، با هم رو راست بوده و صداقت داشته باشند، مسایل پیش آمده گذشته را فراموش کنند و سعی درساخت رابطه جدید، ترمیم رابطه قبلی و اعتماد سازی در پیش بگیرند. همسر شکاک

مطالب مرتبط باغبانی یا کوزه گری؟ (تربیت کودک و نوجوان)

اما حالت سوم؛ زمانی است که بدون هیچ دلیلی یکی از همسران نسبت به طرف مقابل خود، دچار بی اعتمادی و بدگمانی می باشد. البته این مورد دارای درجات مختلفی است که در روانشناسی، حالت حاد آن را به نام اختلال شخصیت پارانوئید می شناسند.

افراد پارانوئیدی غالباً افرادی هستند که دائماً حس شک و بدگمانی دارند. قانون فکری آن ها در زندگی این است که «به هیچ کس اعتماد نکن» و دائماً در برخورد با دیگران برداشتشان این است که «همه قصد تحقیر و آزار رساندن به من را دارند». به همین دلیل همیشه حالت تدافعی دارند. در مورد نزدیکان به خصوص همسرشان بسیار کنترل گر هستند و نزدیکان این افراد آن ها را به بدخلقی، خشک و بی احساس و عصبی بودن می شناسند. تهمت زدن و سرزنش دیگران برای آن ها امری عادی است. او اصرار دارد انسان های اطرافش را یا با خود یا بر ضد خود ببیند. این موضوع در مورد کسانی که با آن ها رابطه عاشقانه دارند شدیدتر می شود. یعنی شما به عنوان همسر او باید بی وقفه تلاش کنید تا وفاداری خود را به او ثابت کنید یا این که از سوی او به خیانت و رابطه با افراد دیگر متهم شوید.

برخی ویژگی های رفتاری که یک فرد دارای اختلال شخصیت پارانوئید از خود نشان می دهد عبارتند از:

شخصیت پارانوئید به شما مشکوک است و گمان می کند قصد لطمه زدن به او را دارید، می خواهید از او سوء استفاده کرده و به طریقی او را فریب دهید.
تمام فکرش به این مشغول است که آیا واقعاً به او وفادار هستید و آیا می تواند به شما اعتماد کند.
در اعتماد کردن به شما تردید دارد و از این می ترسد که اطلاعات محرمانه اش روزی علیه او استفاده شوند.
حتی وقتی قصد دارید صمیمانه از او تعریف کنید، از صحبت های شما تحقیر و تهدید را برداشت می کند.
وقتی احساس کند به او توهین شده و کوچک شمرده شده (که اکثر اوقات از برخورد دیگران چنین برداشتی دارد) برای همیشه کینه به دل می گیرد.
در تعامل با دیگران خیلی زود احساس می کند با او بدرفتاری شده و حقش پایمال می شود، از این رو به سرعت و با عصبانیت تمام واکنش نشان داده و حالت تلافی جویانه به خود می گیرد.
او همیشه نسبت به وفاداری شما سوءظن دارد و نجابت شما را زیر سؤال می برد.

توصیه می شود در زندگی با یک فرد یا همسر شکاک پارانوئیدی به نکات زیر توجه کنیم:

پذیرش:

در گام اول باید همسر این فرد بپذیرد که طرف مقابلش دچار سوءظن بیمارگونه است و چون ریشه های این اختلال را در دوران کودکی فرد می دانیم، بنابراین تغییر باورهای فرد بسیار دشوار بوده و به آسانی و به زودی نمی تواند شاهد تغییر رفتار فرد باشد و باید از طرف مقابل خود انتظارات واقع بینانه داشته و برای دیدن تغییرات در رفتار و باورهای همسر خود صبور باشد.

صبر و شکیبایی برای به وجود آوردن حس اعتماد:

همسر فرد مورد نظر باید با داشتن صبر و به صورت تدریجی، سعی در به وجود آوردن حس اعتماد در طرف مقابل خود کرده و با ایجاد حس همدلی و صمیمیت و درک احساساتش تلاش کند تا همسرش او را به عنوان شریک و همراه همیشگی خودش ببیند. البته تحقق آن قطعاً زمان بر خواهد بود. او باید اجازه دهد سرعت و سکان ایجاد حس اعتماد بینشان، در دستان فرد بی اعتماد باشد.همسر شکاک

بحث و جدل نکنید:

سعی کنید با فرد مبتلا وارد بحث و جدل نشوید و اقدامات او را تلافی نکنید بلکه با او رفتاری محترمانه، با همدردی و پذیرش بی قید و شرط داشته باشید و به سخنان او با جدیت و بدون قضاوت فقط گوش داده و او را همراهی کنید اما در افکار پارانوئیدی با او همراه نشده و آن افکار حاوی بدگمانی را تأیید نکنید.

ادامه ندهید:

مطالب مرتبط تربیت کودکان تیزهوش

اگر در ابتدای آشنایی با فردی با این ویژگی ها هستید، این رابطه را ادامه ندهید. همسر شکاک

علت بدبینی چیست؟

دوران کودکی:

یکی از علل بدبینی می تواند ریشه در تربیت فرد و تجربیات دوران کودکی او داشته باشد. این که فرد در جریان تربیت و از دوران کودکی، از والدین خود یاد گرفته است که به همه مسایل با سوءظن و بدگمانی نگاه کند. یکی دیگر از علت ها می تواند تجربیات دوران کودکی باشد که همواره تؤام با تلخی و بدی بوده است. همچنین نوع سبک دلبستگی فرد در کودکی می تواند عامل مؤثری در ایجاد این آسیب در فرد شده باشد.

محیط اجتماعی همسر شکاک:

فضای غالب اجتماعی که فرد در آن زندگی می کند می تواند بر باور ها و افکار انسان تأثیر بگذارد. امام هادی علیه السلام می فرمایند: هر گاه روزگاری بود که در آن بیداد بر دادگری غالب شد نباید به کسی گمان نیک برد، مگر این که خوبی او بر تو معلوم شود اما هر گاه روزگاری بود که عدالت در آن بر ستم غالب شد، حرام است به کسی گمان بد ببری، مگر این که بدی او بر تو معلوم شود. پس محیط اجتماعی و فضای حاکم بر اجتماع می تواند در بروز این مسئله تأثیر گذار باشد.

مراوده و همنشینی با افراد بد:

همنشینی با افراد بد باعث می شود که فرد همه انسان ها را شبیه اطرافیان خود و کسانی که با آن ها ارتباط دارد ببیند. امام علی علیه السلام می فرمایند: همنشینی با بدان سبب بدگمانی به نیکان می شود. همچنین در حدیثی امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که با اهل شک و گمان بد هم نشینی کند، از آن ها می شود.

آلودگی باطن فرد، خود بزرگ بینی یا خود کمتربینی:

افرادی که خود، باطنی آلوده دارند، دیگران را هم مانند خود، آلوده و بد می بینند.

تکبر و خود بزرگ بینی نیز سبب می شود که انسان آنقدر خود را بزرگ ببیند که در مورد دیگران حدس و گمان بد بزند. گاهی عقده حقارت، خود کمتر بینی و حسادت هم موجب بدگمانی می شود زیرا آنقدر خود را کوچک می انگارد که در مورد دیگران هم مانند خودش بد می اندیشد و در مورد دیگران دچار بدگمانی می شود.

آثار بدبینی:همسر شکاک

بدبینی آثار متعددی دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

-فروپاشی خانواده و بی اعتمادی:

افتادن سایه بی اعتمادی بر تمام مناسبات فردی و خانوادگی و اجتماعی زندگی فرد باعث از هم پاشیده شدن خانواده و بر هم خوردن موقعیت شغلی و فردی انسان می شود.

-به خطر افتادن سلامت روح و روان و جسم همسر شکاک :

افکار منفی تأثیرات منفی بر روح و روان می گذارد و عوارض بدی را بر جسم انسان مترتب می شود.

-از دست دادن دوستان و مبتلا شدن به تنهایی و گوشه گیری:

فردی که دچار بدگمانی و سوءظن باشد، خانواده و دوستان از اطراف او پراکنده می شوند. امام علی علیه السلام فرمودند: بر هر کسی بدگمانی غلبه کند هر گونه صلح و صفا میان او و دوستانش از بین می رود.

-از بین رفتن آرامش: شک، بدگمانی و بی اعتمادی هم باعث از بین رفتن آرامش خود فرد وهم نزدیکان و خانواده او می شود.

-مبتلا شدن به گناهان دیگر: کسی که دچار بدگمانی است به گناهان دیگر، نظیر تهمت، غیبت، تجسس در امور دیگران، دشمنی و … نیز مبتلا می شود.

-از بین رفتن ایمان: کسی که دچار بدگمانی و بدبینی می شود ایمانش از بین خواهد رفت. امام علی علیه السلام می فرمایند: (لا ایمان مع سوءظن) در سوءظن ایمانی نیست.

مطالب مرتبط نوجوانان و مشارکت اجتماعی

راه های درمان بدبینی همسر شکاک چیست؟

تقویت ایمان:

انسان با تقویت ایمان و توجه و تأمل در آیات و روایات به این نتیجه می رسد که نباید به شک و گمان های بدی که در ذهن انسان خطور می کند بپردازد و با بی اعتنایی به آن افکار، نگذارد این شک و بی اعتمادی بر زندگی اش آثار سوء خود را بر جای بگذارد. امام علی علیه السلام می فرمایند: حسن ظن، اصلش از ایمان و سلامت درون فرد است.

تقویت عقل و خرد:

انسان عاقل همیشه همه جوانب را در نظر می گیرد. امام علی علیه السلام می فرمایند: گمان درست از ویژگی های خردمند است.

خوش بینی:

یکی از قوی ترین و مؤثر ترین راه های درمان، تمرین خوش بینی است. در روایات به طور گسترده ای تأکید بر خوش بینی شده است. می توان مسئله بدبینی و بدگمانی را با عمل به ضد آن یعنی خوش بینی درمان کرد. امام علی علیه السلام می فرمایند: خوش بینی، غم آدمی را کاهش می دهد و از سنگینی گناه رهایی می بخشد. خوش بینی عامل آسودگی و راحت جان و سلامت دین است.

از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که امیرالمؤمنین علیه السلام در ضمن سخنی از سخنان خود فرمودند: هر کار برادر دینی خود را به بهترین وجه آن برداشت کن، تا جایی که کاری کند که راه توجیه را بر تو ببندد و هیچ گاه به سخنی که از برادرت می شنوی گمان بد مبر، در صورتی که برای آن سخن برداشت خوبی می یابی.

همواره تأکید شده است که همه چیز را حمل بر درستی بکنیم و به جای افکار منفی، افکار مثبت را جایگزین آن کنیم. در روایتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: برای گفتار و کرداری که از برادرت سر می زند عذری بجوی و اگر نیافتی عذری بتراش.

خوش بینی عامل ایجاد امید و نشاط در زندگی می شود و نشانه ای از سلامت روانی، پختگی و نیرومندی به حساب می آید.

نتیجه گیری درباره همسر شکاک

سوءظن و بدگمانی از جمله رذایل اخلاقی است که می تواند بسیار آسیب زننده به خود فرد و نزدیکانش باشد. همچنین موقعیت شغلی و ارتباطات فرد را هم تحت تأثیر قرار می دهد. در خانواده و بین زوجین منجر به بی اعتمادی می شود و اثرات نامطلوبی بر زندگی خانوادگی می گذارد. سوء ظن و بی اعتمادی درجات و حالت های متعددی دارد. همسر فرد شکاک باید صبور بوده و برای اعتمادسازی در رابطه شان تلاش کند.