با اضطراب این روزهای پراضطراب چه کنیم؟

نویسنده : فاطمه طهماسبی پور

اضطراب : در این روزهای همراه با اضطراب و بمباران اخبار بد، مهارت حفظ آرامش و مهار احساسات منفی اهمیت بیشتری یافته است. در آرامش است که انسان می تواند فارغ از هیجانات منفی تفکر کند و قوه عقل و قدرت تحلیل خود را به دست دیگران نسپارد. رها کردن خود در دام هیولای انرژی منفی، ما را با دو وضعیت مضطرب و افسرده رو‌به رو خواهد کرد و طولانی شدن تجربه اضطراب و افسردگی، سلامت روانی ما را با چالش های مهمی روبرو می‌کند.

اضطراب و افسردگی از کجا آب می خورند؟

خداوند در قرآن کریم میفرماید: إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسۡتَقَٰمُواْ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ.

بى ترديد كسانى كه گفتند: پروردگار ما الله است، سپس [در ميدان عمل بر اين حقيقت] استقامت ورزيدند، نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى شوند.

خوف یا همان اضطراب، نگرانی درباره آینده است و اندوه، نتیجه حسرت خوردن بر گذشته.

فرد مضطرب درباره واقعه ای که در آینده ممکن است اتفاق بیفتد منفی بافی می کند. مثلا مادری که فرزندش از خانه خارج شده و در زمان مقرر برنگشته، اتفاقات ناگواری که از وقوع آن‌ها مطمئن نیست را تصور می‌کند و مضطرب می‌شود.

اما افسردگی از مرور ذهنی اتفاقات گذشته و نشخوار فکری درباره‌ آن‌ها ایجاد می‌شود. چرا فلان مسئله اینطور شد؟چرا فلان کار را کردم؟! و… این افکار منجر به هیجاناتی مثل خشم، نفرت و غم می‌شوند و به مرور تمام ذهن فرد را در بر می‌گیرند.

اما فردی که به خداوند ایمان دارد و می داند او جز خیر برایش رقم نزده و نخواهد زد، دیگر از آینده نامعلوم هراس ندارد و در گذشته معلوم غرق نخواهد شد. جالب است که عبارت «لَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ» ۱۲ مرتبه در قرآن کریم تکرار شده و محور اصلی دوری از اضطراب و افسردگی در تمام آیات مربوط، ایمان به خداوند بیان شده است. در این موقعیت، ایمانی لازم است که تنها به اظهار کلامی نباشد؛ بلکه همراه با حرکت و تلاش برای فتح و گشایش در ابعاد مختلف زندگی باشد.

نکته دوم در این آیه استقامت است. تاب آوری، ظرفیتی در انسان است که به او کمک می کند در شرایط دشواری پایدار و ادامه دار، سلامت روانی خود را حفظ کند و مواجهه سالمی با مشکلات داشته باشد. برای بهترین وضعیت امید داشته و برای بدترین وضعیت آماده باشد. “تحمل” انسان زمانی افزایش می یابد که در رنج خود معنایی بیابد و چه معنایی قوی تر از الله که خود معنابخش تمام جهان است؟!

به نظر می رسد در بحبوحه اتفاقات و جریانات، گاه این نکته که خداوند عهده دار جهان است و وعده داده که حق پیروز خواهد شد گم می شود؛ از این رو برخی افراد خود را بدون پشتیبان احساس می کنند و همین موضوع، سایه ای از اندوه بر ذهن آن ها می اندازد.

چرا نباید اخبار بد را جدی بگیریم؟

طبیعی است که خبرهای بد هم بخش زیادی از دغدغه های ما و اضطراب در حوزه های مهم سیاسی و اجتماعی را در بر نی‌گیرند و برای ما مهم هستند و نمی‌شود آن‌ها را به کل نادیده گرفت اما لازم است بدانیم بخشی از هیجانات و احساس ترس و خشم و ناامیدی که در ذهن مردم در حال گردش است، ناشی از القائات رسانه ها و تحلیل های جهت دار است. هرکدام از رسانه ها خبر را مطابق میل نهادی که به آن متصل است انتقال می دهد و ما با مجموعه ای از اخبار ضد و نقیض مواجه می شویم که این وضعیت، ضمن تشدید عواطف، تشخیص حق و باطل را نیز بسیار سخت می کند.

قرآن کریم در این باره می فرماید: يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن جَآءَكُمۡ فَاسِقُۢ بِنَبَإٖ فَتَبَيَّنُوٓاْ أَن تُصِيبُواْ قَوۡمَۢا بِجَهَٰلَةٖ فَتُصۡبِحُواْ عَلَىٰ مَا فَعَلۡتُمۡ نَٰدِمِينَ.اى اهل ايمان! اگر فاسقى خبرى برايتان آورد، خبرش را بررسى و تحقيق كنيد تا مبادا از روى ناآگاهى گروهى را آسيب و گزند رسانيد و بر كردۀ خود پشيمان شويد. ²

اضطراب : در این روزها که جنگ رسانه ها بالا گرفته و هر کدام تلاش بر همراه کردن مردم با تحلیل ها و جهت های خود دارد، اهمیت سواد رسانه ای و واگذار نکردن قوه تفکر به موج های رسانه ای بیشتر شده است. یک خبر واحد می تواند بازتاب و پردازش خبری متفاوتی باشد. مخاطبی که به دنبال حق است باید جستجوگر باشد و از رسانه های مختلف زوایای مختلف خبر را ببیند. خبر را با شواهد منطقی و با دید و تفکر انتقادی تحلیل کند و اگر شواهد کافی برای صحت یک خبر پیدا نکرد، به جای قضاوت عجولانه صبر کند تا حقیقت روشن شود. شاید بپرسید: از کجا باید بفهمیم که یک خبر جهت دار است؟! در پاسخ به این سوال باید بدانید برای آن که شما از یک مخاطب معمولی و صرفا تاثیر پذیر به یک مخاطب هوشمند و تاثیرگذار تبدیل شوید لازم است تا با تکنیک ها و روش های اقناعی آشنا باشید. مثلا تکرار و بازگویی یک تکنیک است که ذهن مخاطب را شبانه روز درگیر یک مسئله می کند. یا القای ترس از ادامه وضعیت موجود که اغلب در انتخابات به کار می‌رود و… شناختن این تکنیک ها و تحلیل فراشناختی درباره موضوعات ما را از غرق شدن در بازی رسانه ها نجات می، دهد. مثل فردی که از پشت صحنه صحنه های ساخت فیلم را می‌بیند و دیگر درگیر هیجانات افراطی در حین تماشای فیلم نخواهد شد.

مگر می شود دراین شرایط سخت شاد بود؟

شادی نمودها و علل متفاوتی دارد. تصور عموم مردم از شادی، به خنده و سرگرمی محدود شده است در صورتی که می دانیم هرکه می‌خندد یا خود را شادمان نشان میدهد، ممکن است واقعا شاد نباشد. شادکامی می تواند ابراز بیرونی قابل توجهی نداشته باشد و در درون موجب رضایت و آرامش شود. امروزه مشخص شده شادی در احساس رضایت از زندگی، بهزیستی، دست یابی به اهداف تعیین شده و… نهفته است. انواعی از شادکامی پایدار که از قرآن اقتباس شده را در ادامه می بینیم:

نوع اول: شادکامی حاصل از کرامت

این نوع شادکامی فتح و نعمتی است که از ناحیه کرامت یافتگی نصیب فرد می شود.  چنین فردی بر اساس معیارهای عقلی و فطری تصمیمات زندگی خود را رقم می زند و تابع القائات و جو عمومی نیست.

نوع دوم: شادکامی حاصل از رعایت حق

این نوع شادکامی فتح و نعمتی است که از ناحیه شناخت حق و رعایت حق در مورد دیگران نصیب فرد می شود. این افراد به واسطه توجه ویژه ای که به دیگران دارند، پیوسته به فکر گره گشایی از دیگران بوده و دارای سعه وجودی و دست عطاکننده می باشند.

نوع سوم: شادکامی حاصل از سودمندی

این نوع شادکامی فتح و نعمتی است که از ناحیه توجه به نفع حقیقی و بر اساس آن به وجود می آید. چنین افرادی به باورها و رفتارهایی سوق پیدا می کنند که نفع دائمی داشته باشد.

نوع چهارم: شادکامی حاصل از اصلاح

این نوع شادکامی فتح و نعمتی است که از ناحیه توجه به نقش ها و نقش اصلاح گری خود و قرارگرفتن در موقعیت های نقش آفرین پدیدار می شود. ⁴

همان طور که مشاهده کردیم شادکامی صرفا در نمود های خنده، سرگرمی و جشن نیست؛ شادکامی حالتی درونی است که فرد را سرزنده و پویا نگه میدارد و از انفعال و خمود دور می کند.

ریشه هیجانات ما افکاری است که در ذهن خود می‌بافیم. گاه این افکار تنیده شده، کلاف بزرگی می‌شود که جلوی دید گسترده ما را می‌گیرد و تفکر ما را محدود و مقطعی می‌کند. همین امر هیجانات ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ما را با دو غول افسردگی و اضطراب روبه‌رو می‌کند.

منابع:

1.قرآن کریم، سوره حجرات آیه۶

2.کتاب من و رسانه. محمدامین اصغری

3 کتاب اصول و مهارت های شادکامی بر اساس آیات و روایات. فاطمه فیاض، احمدرضا اخوت.

سایر مقالات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *